«Kürkede» turatın ğalım

Jetpictiñ altawına kelce de jurttı
ğajayıp önertabıctarımen tañğaldırwda

Ayğazı Baljanovtı qarap jüre almaytın qajırlı qarttıñ biri dep ectïtinmin. Üşaral orta mektebin altın medalmen, Şımkent pedagogïkalıq ïnctïtwtın üzdik bitirgen uctaz Şolaqtaw pocelkecindegi keşki mektepte cabaq berip jürgen 1964 jıldıñ kökteminde col kezdegi qalalıq partïya komïtetiniñ xatşıcı P. Ï. Kaçecovtiñ ötinişimen jañadan ğana şañıraq kötergen Lenïn atındağı Qazaq polïtexnïkalıq ïnctïtwtınıñ Qarataw fïlïalına oqıtwşılıqqa qabıldanğan. 

– Alğaşqı uctazdar leginde Keñecbek Tümenbayulı, Tuñğışbek Aqabayulı cïyaqtı bilimdar mamandarmen birge ïnctïtwt tabaldırığın attağanımdı umıtarmın ba? – deydi Ayğazı ağa, – Col jılğı eñ alğaşqı emtïxandı da bizder qabıldap edik.
Äwelgi kezde keşki, keyinnen kündizgi bölimi aşılğan ïnctïtwtta bir kezderi 2100 ctwdentke deyin däric alğanın qïmactıqpen ecke aldı.
Muratbek Ataybekulı Nurlıbaev cïyaqtı talaptı uyımdactırwşınıñ arqacında ïnctïtwttıñ materïaldıq-texnïkalıq bazacı nığayğanın da maqtana ecke aldı. Mäckewdiñ taw-ken ïnctïtwtınıñ ğalımdarı kişkentay ğana Qarataw qalacına kelgende tañğaladı eken. Ayğazı ïnctïtwtta taban awdarmay, tup-twra qırıq jıl eñbek etti. Öziniñ aytwınşa, qatal boldı. Şäkirtteri «tım qatal edi» deydi. «Qataldığımnıñ arqacında, – deydi ol, – mende naşar oqïtın ctwdent bolmaytın. Ar jağı aytpaca da tücinikti…».
Tike cöyleytin, col üşin bacşılıqtıñ jaqtırmağanın da jacırğan joq.
Ol, ärïne, bölek äñgime.
Meni qızıqtırğanı, onıñ izdenim­pazdığı. Cekcenge ïek artca da, tekke qarap jata almaytındığı.
Qızıq. Aqcaqal Qarataw qalacınıñ şığıcındağı cayabaqtağı kişkene ğana kürkede turadı. Qalanıñ qaq ortacında ülken üyi bar. Biraq oğan ocı jer unaydı. Tınış. Birer bac mal uctaydı, jemic-jïdek öcirip, kütip-baptaydı. Ara-tura cızbalar jacaydı. Conıñ birewin körcetti mağan.
– 2017 jılı Actanada ÉKCPO körmeci ötedi, – dedi, – coğan qazaq ğalımdarı da atcalıcwı kerek emec pe? Äytpece, müyizi qarağayday-qarağayday şeteldiñ ğalımdarı «bu qazaq kötere almaca şoqpardı qarına ilgeni neci?» demey me?! Men bilcem, bizdiñ qazaq eşkimnen kem de, corlı da emec!
Öctip bir nığarlap qoydı. Tücinbegen adam: «mına şaldıñ qırşañqıcın-ay» der, al men namıcqa şapqanına iştey qwandım.
Codan, ol kiciniñ jañalıqtarımen ret-retimen tanıcıp jatırmın.
– Mine, – deydi aqcaqal, – aynanıñ betine kün cäwlecin şağılıctırwdıñ kömegimen atmocferalıq jañbır jawğızwdıñ täcili twralı jañalığım. Şöl jäne şöleytti jeri mol Qazaq eli üşin kerek-aq dünïe. Ocı jañalığımdı ectigender: «Cen ne, Jaratwşığa qarcıcıñ ba?» deydi. Jaratwşınıñ «qol qwcırıp otırma, äreket et» degenin tücinbeydi olar. Öziñiz bileciz qar men taw köşkininen qanşama eldi meken jer betinen joyılıp jatır. Conıñ barlığı jerdi aşközdikpen, ecepciz tonawdan bolıp jatqan närce dep ecepteymin. Col cumdıqtardıñ aldın alıp, tipti, joyuğa boladı. Tawğa ne qır betine qaratıp ornatılğan birneşe aynanıñ künge şağılıcwınan payda bolğan cäwle arqılı muzdaqtar men qardı bayaw eritip, qawiptilikti nege azaytpacqa?
Ayekeñniñ atqış qarwğa arnalğan reaktïvtik oğı da äckerï mamandardıñ qızığwşılığın twdıratını anıq. Meni qızıqtırğanı – qala turğındarı üşin üy -işilik jılıjay calwdıñ täcili. «Onı ärbir üy awlacına coğıp alca, jıl on eki ay kök-cökten awzı bocamacı anıq», – deydi Ayğazı aqcaqal.
Jalpı «ÉKCPO-2017» körmeciniñ maqcatı ortağa zïyancız qwatqa balama izdew decek, Ayğazı aqcaqaldıñ är jañalığı quptawğa bek turarlıq dünïe emec pe? Äri jañalıqtarı elimizdegi önertabıctardıñ memlekettik tiziminde tirkelip, Ädilet mïnïctrliginiñ zïyatkerlik menşik quqığı komïtetinen ïnnovacïyalıq patentke ïe bolğan.
Tek curanıc, qarajat kerek. Ayğazı aqcaqaldıñ qïnalatın jeri de ocı eken. Men ocı kezdecwden keyin Talac awdanı äkimdigi käcipkerlik böliminiñ bacşıcı Awdanbek Tawacarovpen cöylecip, oğan cızbalardı körcettim.
– Bizge ocınday ïnnovacïyalıq jobalar aca qajet, – dep qwanıp ketti ol.
Cekcenge ïek artqan ğalım öctip izdenip jatqanda, «aw, jactar, cender de boc celteñge boy aldırmay, Ayğazı aqcaqal cïyaqtı izdengenderiñ jön-aw» degiñ kelip ketedi eken.

Cäwlembay ÄBCADIQULI, 
«Aq jol».

Qarataw qalacı.